Podstawy prawne
W Polsce wdrażanie strategii gospodarki obiegu zamkniętego (GOZ) związane jest z kilkoma aktami prawnymi, które dotyczą także samorządów lokalnych. Samorządy lokalne są kluczowym ogniwem we wdrażaniu GOZ, gdyż to one bezpośrednio zarządzają systemami gospodarki odpadami i realizują wiele działań edukacyjnych oraz infrastrukturalnych, które wspierają tę ideę.
Dyrektywy unijne
Wiele przepisów związanych z GOZ pochodzi z regulacji unijnych, takich jak Dyrektywa o odpadach, Dyrektywa o plastiku jednorazowego użytku (SUP), które są transponowane do polskiego prawa, co wpływa na działania samorządów lokalnych. Samorządy lokalne są kluczowym ogniwem we wdrażaniu GOZ, gdyż to one bezpośrednio zarządzają systemami gospodarki odpadami i realizują wiele działań edukacyjnych oraz infrastrukturalnych, które wspierają tę ideę.
Polska Mapa drogowa gospodarki o obiegu zamkniętym (GOZ), przyjęta przez Ministerstwo Rozwoju, Pracy
i Technologii w 2019 roku
Stanowi strategię i plan działań mający na celu transformację polskiej gospodarki w kierunku bardziej zrównoważonego modelu. Jej głównym celem jest zredukowanie negatywnego wpływu działalności gospodarczej na środowisko poprzez zamknięcie cyklu życia produktów, surowców i materiałów, co ma przynieść korzyści ekonomiczne, ekologiczne i społeczne. Mapa drogowa GOZ wyznacza kierunki polityk lokalnych, które muszą zostać zaimplementowane przez samorządy w zakresie zarządzania odpadami, energetyce, edukacji ekologicznej oraz wspierania lokalnych przedsiębiorstw w transformacji gospodarki w kierunku obiegu zamkniętego. Samorządy mają kluczową rolę w przekładaniu strategii GOZ na praktyczne działania, co wymaga współpracy z sektorem prywatnym, mieszkańcami oraz instytucjami rządowymi.
Ustawa o odpadach z dnia 14 grudnia 2012 r.
Jest to kluczowy akt prawny w zakresie zarządzania odpadami, który wprowadza zasady hierarchii postępowania z odpadami, w tym zapobieganie powstawaniu odpadów, ich ponowne użycie, recykling oraz inne formy odzysku. Samorządy są zobowiązane zarządzać systemem gospodarki odpadami komunalnymi zgodnie z hierarchią postępowania z odpadami.
Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach z dnia 13 września 1996 r.
Zobowiązuje samorządy do organizacji systemów gospodarki odpadami komunalnymi. Samorządy odpowiadają za odbiór odpadów, ich przetwarzanie oraz odpowiednią segregację. Obejmuje także obowiązki w zakresie selektywnej zbiórki odpadów, osiągnięcia wymaganych poziomów recyklingu oraz edukacji ekologicznej mieszkańców. Ustawa ta jest kluczowa w kontekście realizacji lokalnych strategii GOZ.
Ustawa o opakowaniach i odpadach opakowaniowych z dnia 13 czerwca 2013 r.
Reguluje kwestie związane z opakowaniami i odpadami opakowaniowymi; wpływa na samorządy lokalne, regulując kwestie związane z selektywną zbiórką odpadów opakowaniowych oraz ich recyklingiem. Właśnie na mocy tej ustawy wprowadzony zostanie w Polsce system kaucyjny i rozszerzona odpowiedzialność producenta, które niewątpliwie wpłyną na organizację gospodarki odpadami przez samorządy.
Ustawa o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym z dnia 29 lipca 2005 r.
Dotyczy zarządzania odpadami elektronicznymi, co jest istotne w kontekście GOZ, ponieważ zużyty sprzęt stanowi duże wyzwanie dla gospodarki odpadami. Samorządy muszą zapewnić odpowiednie miejsca do zbiórki takiego sprzętu oraz informować mieszkańców o możliwościach jego utylizacji.
Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r.
Zawiera ogólne zasady dotyczące ochrony środowiska, w tym zapobieganie zanieczyszczeniom i promowanie zrównoważonego rozwoju. Samorządy muszą realizować działania zmierzające do ograniczania negatywnego wpływu na środowisko, co jest bezpośrednio związane z koncepcją gospodarki obiegu zamkniętego.
Krajowy plan gospodarki odpadami (KPGO)
Chociaż nie jest to ustawa, lecz dokument strategiczny, KPGO określa cele i priorytety dotyczące gospodarki odpadami na poziomie krajowym, które muszą być realizowane przez samorządy lokalne. Dokument ten wpisuje się w ramy wdrażania strategii GOZ.
Ustawa o zużytych bateriach i akumulatorach z dnia 24 kwietnia 2009 r.
Reguluje gospodarkę odpadami, bateriami i akumulatorami, co również stanowi część strategii GOZ. Samorządy są odpowiedzialne za zapewnienie odpowiednich systemów zbiórki i recyklingu tych odpadów.
Ustawa o elektromobilności i paliwach alternatywnych z dnia 11 stycznia 2018 r.
Chociaż głównie dotyczy rozwoju infrastruktury dla pojazdów elektrycznych, jest również związana z GOZ, ponieważ promuje zrównoważony transport, co wpisuje się w ideę obniżania emisji i ograniczania zasobów.
